Atelier van Lieshout

Havenmaker #72 | Atelier van Lieshout

Atelier Van Lieshout is de studio van beeldend kunstenaar Joep van Lieshout en zijn team. Internationaal bekend, maar lokaal begonnen. Van Lieshout vestigde zich namelijk al in 1987 in M4H. Daarvóór had hij een atelier op de St. Jobsweg, ook dichtbij. ‘Vanaf 1980 zit ik dus al in dit havengebied. Ik was de eerste ondernemer in Merwe-Vierhavens.’ Je vindt Atelier Van Lieshout op Keileweg 18.

‘De beginjaren waren een soort zwerftocht. Het was een tijd lang een reizend circus. Nol Verhoef van het Havenbedrijf stond altijd positief ten opzichte van kunstenaars en die vond altijd wel iets dat leeg stond en dat we konden gebruiken voor een paar jaar. Dan zei hij: Maar als ik het nodig heb, moet je wel oprotten. Dat was een heel duidelijke Rotterdamse afspraak. En die heb ik altijd nageleefd.’
In 2001 richtten Van Lieshout en co de vrijstaat AVL Ville op. ‘Mijn werk ging heel vaak over autarkie en zelfvoorzienendheid, dus waarom niet zelf een dorp creëren waar we alles zelf doen? Met eigen geld, een vlag en een alcoholfabriek. Een kantoor, een restaurant, een soort ziekenhuis zelfs. En alles zonder vergunningen. Dat was een groot succes, totdat het ten burele van ambtenaren kwam. Einde verhaal dus. Vanaf dat moment ben ik me weer meer op kunst gaan concentreren.’

Na een mislukte affaire met de Ferro-fabriek kocht hij het pand waar hij nu zit. En in de jaren die volgden de panden ernaast, en zo verder. Anno 2020 staan we aan de vooravond van een nieuwe, spannende ontwikkeling. AVL Mundo, de stichting van Joep van Lieshout, maakt zich klaar om een cultureel cluster van de grond te krijgen, een cultureel centrum van 10 duizend vierkante meter.

“Met een museum, een tentoonstellingsruimte, ruimte voor muziek en performance, horeca, een auditorium, een beeldentuin, mijn atelier en commercieel vastgoed. Gepland staan twee woontorens die voor een groot deel van de financiering gaan zorgen. Wij zijn nu allerlei opties aan het uitwerken”.

De komende anderhalf jaar staan in het teken van onderzoek, afstemming en samenwerking met betrekking tot de MER (Milieu Effect Rapportage) en het bestemmingsplan. Als het goed verloopt verwacht Van Lieshout in 2022 te beginnen met bouwen. Geplande oplevering: 2024.

Tijd voor een paar vragen. Bijvoorbeeld, wat is de definitie van goede kunst? ‘Dat hangt af van de juiste plek en de juiste tijd. Het is heel persoonlijk.’
Wat is dan belangrijker, het concept of het vakmanschap? ‘Vakmanschap in de uitvoering is een middel om een doel te bereiken. In de hedendaagse kunst geldt niet meer dat dát het belangrijkst is. Met verf lekken zoals Jackson Pollock doet, dat zouden op zich meer mensen kunnen. Maar daar gaat het helemaal niet om. Het gaat om een heel nieuw idee van wat schilderkunst – in dit geval – is. Een kunstenaar moet wel totale controle hebben over de uitvoering. Of je de skills die je beheerst dan volledig inzet om iets te maken, dat is je eigen keuze. Het gaat niet om de techniek, wel om wat je kunst doet met mensen. En iedereen die hierbij binnen de lijntjes kleurt, die is per definitie geen kunstenaar.’

Wie bewonder je zelf in de kunstwereld? ‘Picasso. Die blijft goed. Ik hou van pioniers. Mensen die grenzen opzoeken. Ook nu. Kunstenaars die iets maken dat schuurt, dat irriteert. Zoals Donald Judd, Bruce Nauman, Paul McCarthy en Jordan Wolfson. ’

Hoe ziet Van Lieshout de toekomst van M4H? Is daar nog plek voor ruige bedrijfspanden, stof, staalsplinters en houtsnippers? Voor een bouwmarkt? ‘Wat belangrijk is voor de gemeente, is een risico nemen. Vaak begint het leuk, net als nu in M4H. En dan wordt het volgepland en staan er ineens heel uniforme, dure appartementencomplexen. Net als in Amsterdam-Noord. Wij pioniers halen de hete kolen uit het vuur. Daardoor kunnen we bijzondere dingen doen. Dat is het voordeel. Maar het zal steeds meer doorsnee worden.’
En dan, na even nadenken: ‘We moeten een keer ophouden om over veiligheid te ouwehoeren, de hele tijd. Regelgeving op dat vlak is een remmende factor. Ik begrijp ook wel waar het vandaan komt, maar het haalt wel het sap eruit.’

‘Ik hou van chaos. Eén van de leukste straten die ik ken loopt van Houston, Texas, naar Mobile in Alabama. Een provinciale weg zonder stedenbouwkundig plan. Alles mag en kan daar. Alles staat door elkaar. Een chaos, niet te filmen. Maar daardoor ook weer erg mooi. Zo’n absolute vermenging, die mag tegenwoordig helemaal niet meer. Door alle regelgeving hebben we het ons moeilijk gemaakt om origineel te zijn. Tegelijkertijd is dit niet Houston, dit is Rotterdam. Hier is minder ruimte. Daar moet je zorgvuldig mee omgaan. Ik denk dat het zeker een mix van wonen, werken en recreëren moet zijn. Maar je zou wel iets van randplekken moeten bewaren. Voor mensen die voor weinig in een oud, leegstaand pand willen zitten. Dat is lastig, want stedenbouwkundigen willen dat alles mooi en nieuw is. Dat is een dilemma. Je wilt dat oud en nieuw, mooi en lelijk, rijk en arm, allemaal bij elkaar komen. Maar dat betekent dus ook dat er tegelijkertijd plek is voor jonge gezinnen en ronkende kettingzagen. Dat is moeilijk.’
Lang leven de chaos dus?
Denkt even na. ‘Dat zeg ik niet. Lang leven Risikobereitschaft. Auf Deutsch. Je moet bereid zijn om risico’s te nemen. Durven. Doen. Niet wachten tot iedereen het ergens mee eens is.’

Dat klinkt behoorlijk Rotterdams. Moet goed komen, toch?

Van Lieshout werkt met zijn team aan honderden projecten en projectjes tegelijk. Designopdrachten, exposities, kunstwerken, meubels, tentoonstellingen, et cetera. Werk dat altijd reacties oproept. En die zijn soms niet heel positief. Het stuit dan op onbegrip, of wordt als aanstootgevend ervaren. ‘Dat is dan in ieder geval mooie publiciteit. Het zijn vaak opgeklopte berichten waarmee iemand goedkoop denkt te scoren.
Daar trek ik me niet zoveel van aan. Mensen snappen het soms niet. Dat kan. Maar het is nooit grensoverschrijdend.’
Wat hij wel wil overbrengen zijn parallelle werelden, alternatieve manieren om de wereld te zien ter reflectie op onze geschiedenis, ons heden en onze toekomst. ‘Wat wij zijn als samenleving, als mens ten opzichte van de natuur, de cultuur, de wereld. Waar je mogelijke vrijheid botst met de verantwoordelijkheid die je hebt voor de samenleving. Het gaat uiteindelijk altijd over de mens en wat we doen met onze omgeving. Over thema’s als energie en water. Zonder daar dogmatische oplossingen voor te geven.’
Want hij wil graag dat je er zélf over gaat nadenken. Dat je als toeschouwer een oordeel gaat vellen over iets waar het mooie en het lelijke – het goede en het slechte – elkaar raken.